آلزایمر شایع ترین علت زوال عقل است
فراموشی خفیف می تواند بخشی پروسه طبیعی پیری باشد،یعنی اگربعضی اوقات نتوانستید نام کسی ویامطلبی رابیادبیاوریدو اما بعداً بیادآوردید، اینگونه فراموشی، «آلزایمر»نیست.
تفاوت بیماری آلزایمر و زوال عقل چیست؟
تفاوت« آلزایمر»(Alzheimer) با «دمانس»(Dementia)
زوال عقل(دمانس) یک اصطلاح عمومی است، آلزایمر یک بیماری خاص است.
«زوال عقل»(دمانس) مجموعه ای از علائم مرتبط با کاهش حافظه، استدلال یا سایر مهارت های تفکر را توصیف می کند. انواع مختلفی از زوال عقل وجود دارد و شرایط بسیاری باعث آن می شود.
زوال عقل مختلط وضعیتی است که در آن تغییرات مغزی بیش از یک نوع زوال عقل به طور همزمان رخ می دهد.
بیماری آلزایمر شایع ترین علت زوال عقل است که ۶۰ تا ۸۰ درصد موارد زوال عقل را تشکیل می دهد.
«تفاوت فراموشی باآلزایمر»آیا هرفراموشی«آلزایمر»است؟
توضیح مدیریت سایت-پیراسته فر:فراموشی(خفیف) می تواند بخشی طبیعی ازفرآیندپیری باشد،یعنی اگربعضی اوقات نتوانستید نام کسی ویامطلبی رابیادبیاوریدو اما بعداً بیادآوردید، اینگونه فراموشی«آلزایمر»نیست.
زوال عقل بخش طبیعی پیری نیست. این در اثر آسیب به سلول های مغزی ایجاد می شود که بر توانایی آنها در برقراری ارتباط تأثیر می گذارد، که می تواند بر تفکر، رفتار و احساسات تأثیر بگذارد.
آلزایمر یک بیماری « دژنراتیو مغزی»(degenerative brain disease) است که در اثر تغییرات پیچیده مغزی به دنبال آسیب سلولی ایجاد می شود. منجر به علائم زوال عقل می شود که به تدریج در طول زمان بدتر می شود. شایع ترین علامت اولیه آلزایمر مشکل در به خاطر سپردن اطلاعات جدید است زیرا این بیماری معمولاً ابتدا بخشی از مغز را تحت تأثیر قرار می دهد که با یادگیری مرتبط است.
مقایسه مغز طبیعی (سمت چپ) و انحطاط ناشی از بیماری آلزایمر شدید (راست).
زوال عقل ناشی از تخریب عصبی - آسیب و مرگ نورون های مغز است. بسته به نوع نورون ها و مناطق مغزی تحت تأثیر، شکل زوال عقل متفاوت است. به عنوان مثال، «دمانس فرونتومپورال» عمدتاً لوب های پیشانی و گیجگاهی را تحت تأثیر قرار می دهد، در حالی که «زوال عقل لووی» بخشی از لوب فرونتال و قشر حرکتی را تحت تأثیر قرار می دهد. در مغز بیماران مبتلا به آلزایمر پیشرفته، انحطاط گسترده و آسیب به هیپوکامپ - بخشی از مغز که برای شکلگیری حافظه ضروری است و نورونهای جدیدی تولید میکند، وجود دارد. از بین رفتن بافت مغز منجر به کوچک شدن مغز، بزرگ شدن بطن ها و فضای بیشتر بین چین ها می شود.
بیشتر اختلالات مرتبط با زوال عقل پیش رونده، دژنراتیو و غیر قابل برگشت هستند. برخی از علل قابل درمان هستند، از جمله آسیب به سر، تومورهای مغزی، عفونت ها (مانند مننژیت)، اختلالات هورمونی و متابولیک، هیپوکسی، سوء مصرف مواد مخدر و اعتیاد به الکل.
در اکثر زوال عقل ها، تجمع پروتئین های سمی بخش کلیدی انحطاط مغز است.
این باعث از بین رفتن نقاط تماس بین نورون ها (معروف به سیناپس) و همچنین از بین رفتن خود نورون ها می شود. آنچه که جرقه این تخریب عصبی را ایجاد می کند ناشناخته باقی مانده است، اما برای زوال عقلی غیر از زوال عقل عروقی، تجمع پروتئین های سمی و از دست دادن عملکرد طبیعی آنها مشخصه های تعیین کننده است.
پروتئین ها می توانند به طور طبیعی جمع شوند زیرا سیستم های بدن برای پاکسازی آنها شروع به کاهش می کند، که با افزایش سن بیشتر اتفاق می افتد. در بیماری های عصبی، این توده های سمی که به عنوان سنگدانه شناخته می شوند، می توانند به نورون ها آسیب برسانند یا از بین ببرند.
در بیماری آلزایمر، دو بازیگر کلیدی به نامهای آمیلوئید ß (پپتیدی که پلاکهایی را در اطراف نورونها تشکیل میدهد) و تاو (پروتئینی که درون نورونها "درهم" ایجاد میکند) در بازی هستند. در زوال عقل با اجسام لوی (که رسوبات آمیلوئید-β را نیز تشکیل میدهد) و بیماری پارکینسون، تودههای اصلی توسط پروتئین α-سینوکلئین تشکیل میشوند.
در زوال عقل «فرونتومپورال»، رسوبات پروتئین«تاو»(TDP-43، )tau یا
«FUS protein» یافت می شود. هر نوع تجمع پروتئین در نهایت منجر به مرگ نورون های آسیب دیده می شود.
با پیشرفت آلزایمر، علائم شدیدتر می شوند و شامل سردرگمی، سردرگمی و تغییرات رفتاری می شوند. در نهایت، صحبت کردن، قورت دادن و راه رفتن دشوار می شود.
اگرچه بزرگترین عامل خطر شناخته شده برای آلزایمر افزایش سن است، این بیماری بخشی طبیعی از پیری نیست. و اگرچه اکثر افراد مبتلا به آلزایمر ۶۵ سال و بالاتر هستند، تقریباً ۲۰۰ هزار آمریکایی زیر ۶۵ سال با بیماری آلزایمر جوانتر زندگی می کنند.
۱۰ نشانه اولیه آلزایمر
۱-از دست دادن حافظه
۲-ناتوانی دربرنامه ریزی مشکل و حل مسئله(که بااعدادوارقام مرتبط است).
۳-ناتوانی دروظایف روزانه.
۴-فراموشی زمان و مکان(ناتوانی درپیداکردن ماشینی که پارک کردید وفراموش کردن زمانهای پیش پاافتاده).
۵-تغییر در بینایی(ناتوانی درمطالعه وعدم تشخیص فاصله خطوط).
۶- ناتوانی دربیان مطالب(فراموشی واژگان مناسب)
۷-فراموش کردن جای اشیاء(ناتوانی درپیداکردن وسایلتان درمنزل).
۸- فراموش کردن حساب وکتابهای زندگی(ناتوانی دریادآوری چیزی که خوردید ویا حمام رفتن...).
۹-کناره گیری اجتماعی(بی انگیزگی درامورزندگی وعدم تمایل در مصاحبت بادیگران،خواب بیش ازحد).
۱۰-تغییرات خُلقی(افسردگی واضطراب)
شایعترین علائم زوال عقل چیست؟
۵ مورد از رایجترین علائم زوال عقل(دمانس) عبارتاند از:
۱-مشکل در تصمیمگیری و استدلال
۲-مشکل در درک زمان و مکان مانند نیمهشب بلند شدن برای سر کار رفتن
۳-مشکل در برقراری ارتباط موثر با دیگران مانند ناتوانی در پیدا کردن واژههای درست
۴-اغلب حرفهای خود را تکرار میکنند و دنبال کردن مکالمات برایشان سخت است
۵-تغییرات شخصیتی و رفتاری، تغییر خلقوخو و ابتلا به اضطراب و افسردگی
ساختار فیزیولوژیکی مغز و نورون ها در (الف) مغز سالم و (ب) مغز بیماری آلزایمر
پلاک آمیلوئید»(amyloid plaque)
«آلزایمر با تجمع غیرطبیعی«پروتئین بتا آمیلوئید» مرتبط است که پلاک هایی را در بافت مغز تشکیل می دهد و بر حافظه و توانایی های تفکر تأثیر می گذارد.
دکتر لارنس اس. هانیگ، متخصص مغز و اعصاب در مرکز پزشکی ایروینگ دانشگاه نیویورک(پرسبیتریان)کلمبیا، می گوید: «لکانماب(lecanemab) اشکال خاصی از پروتئین بتا آمیلوئید را در مغز افراد مبتلا به بیماری آلزایمر در مراحل اولیه مورد هدف قرار می دهد. کارآزماییهای بالینی شواهد چشمگیری از حذف پروتئینهای آمیلوئید در مغز توسط نسخه داخل وریدی درمان پیدا کردند و از نظر بالینی ثابت کردند که این روش پیشرفت بیماری را کند میکند.»
اسکن مغز سالم (سمت چپ) و اسکن مغزهایی با تجمع آمیلوئید (رنگ قرمز)، پروتئینی که خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را افزایش میدهد.
«بکی بریساچر»، یک متخصص از «دانشگاه نورت ایسترن» آمریکا در این باره گفت: زوال عقل یک اصطلاح جهانی است که به طور کلی به از دست دادن حافظه یا اختلالات شناختی اشاره دارد.
بریساچر افزود: بیماری آلزایمر یک بیماری خاص است. (زوال عقل) بیشتر نوعی سندرم است، به این معنی که بزرگ است و مجموعه ای از ویژگی ها و اختلالات مختلف را در بر می گیرد.
به گفته انجمن آلزایمر آمریکا، بیماری آلزایمر شایعترین نوع زوال عقل است که در اثر رشد پلاکها و گرهها در مغز ایجاد میشود که منجر به مرگ مسیرهای عصبی میشود. اما زوال عقل همچنین می تواند ناشی از بیماری های عصبی مانند بیماری هانتینگتون و پارکینسون باشد.
«بکی بریساچر»، یک متخصص از «دانشگاه نورت ایسترن» آمریکا در این باره گفت: زوال عقل یک اصطلاح جهانی است که به طور کلی به از دست دادن حافظه یا اختلالات شناختی اشاره دارد.
بریساچر افزود: بیماری آلزایمر یک بیماری خاص است. (زوال عقل) بیشتر نوعی سندرم است، به این معنی که بزرگ است و مجموعه ای از ویژگی ها و اختلالات مختلف را در بر می گیرد.
به گفته انجمن آلزایمر آمریکا، بیماری آلزایمر شایعترین نوع زوال عقل است که در اثر رشد پلاکها و گرهها در مغز ایجاد میشود که منجر به مرگ مسیرهای عصبی
«نیکولای اسلاوف»، دانشیار مهندسی زیستی در کالج مهندسی در دانشگاه نورت ایسترن، می گوید: هر بیماری عصبی می تواند باعث زوال عقل شود. سایر بیماریها با نرخ کمتری بروز میکنند و به همین دلیل کمتر شناخته شدهاند و در مورد آنها صحبت میشود.
با توجه به اینکه آلزایمر شایع ترین این بیماری ها است، بسیاری ممکن است بپرسند که برای جلوگیری از بیماری آلزایمر چه کاری می توانید انجام دهید؟
متاسفانه، هیچ پاسخ ساده ای وجود ندارد. اسلاوف گفت که عوامل خطر ژنتیکی و همچنین عواملی که تحت تأثیر انتخاب سبک زندگی قرار می گیرند، وجود دارند. با این حال تاکنون مطالعات علمی تعیین نکردهاند که کدام یک بر دیگری برتری دارد.
تعدادی از عوامل با کاهش خطر ابتلا به زوال عقل مرتبط هستند مانند سطوح تحصیلات بالاتر یا داشتن یک رژیم غذایی مدیترانه ای که بر غلات کامل، میوه ها، سبزیجات و چربی های سالم تمرکز دارد.
دکتر«نیکولای اسلاوف» گفت: سبک زندگی فعال، ورزش و زندگی سالم باعث تاخیر در شروع بیماری آلزایمر و کاهش احتمال آن می شود.
سن نیز یک عامل خطر مهم است. افراد با افزایش سن بیشتر احتمال دارد به زوال عقل مبتلا شوند.
اما تفاوت بین فراموشی عادی و داشتن یک مشکل جدی تر چیست؟ فراموش کردن نام یک آشنای دور طبیعی است اما فراموش کردن نام یکی از اعضای نزدیک خانواده یا دوستان، طبیعی نیست.
دکتر«بکی بریساچر» اظهار کرد: آلزایمر و زوال عقل یک کمبود مداوم حافظه است، نه هر چند وقت یکبار. ناتوانی در به خاطر سپردن چیزهایی که قبلاً به خاطر می آوردید و به همین دلیل است که معمولاً نشانه ای که ما متوجه میشویم (به عنوان یک علامت اولیه)، گم شدن افراد است. آنها میتوانند در مکانهای آشنا که عموماً میشناسند، گم شوند.
بریساچر گفت: این از دست دادن حافظه تا جایی پیش میرود که بیماران قادر به فعالیت به طور مستقل نیستند.
«بکی بریساچر» افزود: زوال عقل پیشرونده است. خفیف شروع می شود به طوری که شما فقط چند علامت مختلف و خفیف دارید و سپس بدتر میشود و شما هرگز بهتر نمی شوید. مزمن است و شما فقط بدتر خواهید شد.
هیچ راهکاری برای معکوس کردن فرایند از دست دادن حافظه وجود ندارد. اسلاوف گفت که عدم درک مکانیسم های مولکولی آلزایمر به طور خاص رسیدگی به آن را دشوار کرده است. اما درمان هایی برای کند کردن پیشرفت آن وجود دارد.
اسلاوف خاطر نشان کرد: اگر مکانیسمهای آلزایمر را درک کنیم، فکر میکنم ممکن است در سایر اشکال زوال عقل مانند بیماری هانتینگتون یا بیماریهای دیگر نیز مؤثر باشد. اگر بتوانیم التهاب را کاهش دهیم و وضعیت فیزیولوژیکی سلول های عصبی باقیمانده را بهبود بخشیم، شاید بتوان درمانی انجام داد که منجر به بهبود می شود.
در حال حاضر داروی «لکانمب» به عنوان درمانی برای بیماری آلزایمر اولیه است که امسال توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) تایید شد. با این حال، در مورد افرادی که از نظر شناختی نرمال هستند و میخواهند از زوال عقل جلوگیری کنند، چه راهکارهایی وجود دارد؟
متخصصان مختلف تاکنون تحقیقات متعددی را برای شناخت عوامل خطر ابتلا به زوال عقل یا آلزایمر انجام دادهاند با این حال هنوز به مطالعات بیشتری در این زمینه نیاز است.
براساس آمارهای رسمی در حال حاضر بیش از ۵۵ میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به زوال عقل هستند و همچنین هر ساله نزدیک به ۱۰ میلیون مورد جدید ابتلا به این بیماری گزارش میشود.
آمار سازمان جهانی بهداشت (WHO) همچنین نشان میدهد که بیش از ۶۰ درصد مبتلایان به زوال عقل از کشورهای کم درآمد یا با درآمد متوسط هستند.
سازمان جهانی بهداشت همچنین در این باره اظهار کرد: این بیماری با گذشت زمان بدتر میشود و همچنین عمدتا افراد مسن را تحت تاثیر قرار میدهد اما همه افراد با افزایش سن به آن مبتلا نمیشوند.
مهمترین عواملی که احتمالا با خطر ابتلا به آلزایمر یا زوال عقل مرتبط هستند، عبارتند از:
* کاهش دفعات اجابت مزاج، ابتلا به دیابت نوع دو در سنین کم، افسردگی،صرع،فشار خون بالا،درد مزمن، آپنه خواب،سطح پایین ویتامین د در بدن، مشکلات بینایی، پاهای بی قرار،مشروبات الکل، از دست دادن حس بویایی،ضعف استخوانها، کم شنوایی، قرصهای خوابآور،هوای آلوده
،استفاده ازداروهای ملین ،اضافه وزن و چاقی،افتادن و زمین خوردن،تغییرات کلسترول،داروهای ریفلاکس غیرنسخهای (اُ تی سی)،کابوس های مداوم در دوران کودکی،درمان جایگزینی هورمون در زنان جوان تر، آلومینیوم، منگنز و مسمومیتهای غذایی.
«امیلی مکدونالد»، دانشجوی دکترای علوم اعصاب، سه اقدامی را که هر روز برای بهبود سلامت مغزش انجام میدهد و به دیگران نیز توصیه میکند، چنین برمیشمارد:
*مواقعی از روز تلفن خود را خاموش کنید.
* افکار مثبت داشته باشید.
* از مصرف غذاهای فرآوریشده پرهیز کنید.
دکتر «جیسون شپرد»، دانشیار عصبشناس دانشگاه «یوتا»
و دکتر«تالیا لرنر»، استادیار علوم اعصاب در دانشگاه نورتوسترن نیز در مصاحبه با نشریه «اینسایدر» گفت: برای حفظ سلامت مغزشان چندین توصیه بهداشتی کاربردی را انجام می دهند که در ادامه به این توصیهها خواهیم پرداخت:
خواب کافی
دکتر شپرد گفت: ایجاد عادت خواب مفید یعنی شش تا هشت ساعت خواب شبانه یکی از بهترین کارهایی است که میتوانید برای سلامت مغز انجام دهید.
خواب به تقویت انعطافپذیری مغز و توانایی آن برای سازگاری با موقعیتها و تجربیات جدید کمک میکند. تحقیقات نشان میدهد سازگاری مغز با چالشهای جدید، کارآیی و عملکرد شناختی آن را با افزایش سن، بهبود میبخشد.
بالا بردن گردش خون قلب
این عصبشناس(دکتر شپرد) با ورزش روزانه در حفظ سلامت مغزش میکوشد، چرا که ورزش منظم جریان خون در مغز را افزایش میدهد. در واقع قلب قوی از طریق گردش خون کافی به مغز کمک میکند تا عملکرد بهینه خود را حفظ کند.
تحقیقات نشان میدهد افرادی که منظم ورزش میکنند، کمتر در معرض خطر ابتلا به آلزایمر قرار دارند. ورزش همچنین ابتلا به آلزایمر یا زوال قابلیت شناختی مغز را که با افزایش سن افراد بیشتر میشود، به تاخیر میاندازد.
توصیه علمی، ۱۵۰ دقیقه ورزش طی یک هفته است اما هر مقدار که بتوانید بدن خود را به حرکت درآورید، بهتر از هیچ است.
معاشرت ومصاحبت با دوستان
دکتر«تالیا لرنر»گفت: تنهایی به سلامت روان، سلامت عاطفی و سلامت مغز افراد صدمه میزند. پس ارتباط با دیگران امری حیاتی است. به طور کلی، طول عمر افرادی که ارتباط اجتماعی قوی دارند، بیشتر است. گذران وقت با دیگران برای زندگی عاطفی ما بسیار مفید است. همین موضوع به سلامت مغز نیز کمک شایانی خواهد کرد.
با توجه مطالعات، ارتباطات اجتماعی قوی به کاهش خطر افسردگی و اضطراب منجر میشود و به افراد کمک میکند تا با مسائل دشوار بهتر کنار بیایند.
دکتر«تالیا لرنر» گفت: امکان ارتباط گرفتن با دیگران میتواند یک چالش هم باشد به خصوص با افزایش سن.
«لرنر» توصیه میکند با وجود دوستانی که در سراسر کشور پراکنده شدهاند، میتوان از رسانههای اجتماعی و اپلیکیشنهای پیامرسان برای ارتباط با عزیزان استفاده کرد.
تجربه کارها و فعالیت های جدید
قرار گرفتن در معرض افراد، مکانها و چالشهای جدید سرزندگی ذهن را حفظ میکند، انعطافپذیری مغز را بهبود میبخشد و آن را تقویت میکند.
در این خصوص دکتر شپرد با سفر به مکانهای جدید و تجربه فرهنگهای متفاوت این روند را تجربه میکند. همچنین او از پرداختن به سرگرمیهایی متفاوت از شغلش به عنوان محقق و استاد مانند عکاسی و گوش دادن به موسیقی کلاسیک، لذت میبرد چرا که تجربه فعالیتهای جدید لزوما به این معنا نیست که حتما باید پول خرج کنید.
این کار حتی میتواند درست کردن یک پازل دشوار باشد که پیشتر انجام ندادهاید. حتی ورود به اجتماع جدید هم مغز را ترغیب میکند که با افراد مختلف سازگار شود.
رژیم غذایی سالم و متناسب
غذاهای فرآوریشده با افزایش خطر ابتلا به آلزایمر و زوال عقل رابطه دارند. بسیاری از مطالعات نشان دادهاند غذاهای بسیار فرآوریشده مانند غذاهای نیمهآماده بستهبندیشده یا سیبزمینی سرخکرده برای سلامت بدن مضرند و خطر ابتلا به بیماریهایی مانند دیابت، کلسترول یا فشار خون بالا را افزایش میدهند.
بنا به توصیه دکتر«تالیا لرنر» اگر فشار خون بالا دارید، احتمالا در معرض خطر ابتلا به مشکلات مغزی مانند سکته یا زوال عقل قرار دارید. پس بدانید که غذاهای فرآوریشده سلامت مغز شما را تهدید میکنند. برای حفظ سلامت مغز و بدن خود از غذاهای فرآوریشده بپرهیزید و سعی کنید از یک رژیم غذایی کامل شامل انواع میوهها، سبزیجات، گوشت بدون چربی و غلات کامل استفاده کنید.
«دکترلرنر»میگوید: مغز شما از بسیاری جهات از بدن شما جدا نیست؛ بنابراین چیزهایی که برای بدن مفیدند، برای مغز هم مفید به شمار میآیند.
تاریخچه آلزایمر(کاشف آلزایمر)
توضیح مدیریت سایت-پیراسته فر:«آلویس آلزایمر»(Alois Alzheimer) در سال ۱۹۰۶میلادی بیماری آلزایمر را شناسایی کرد.
«بیماری آزایمر» به نام «دکتر آلویس آلزایمر» نامگذاری شده است.
آگوست دتر(بیمار)و دکترآلویس آلزایمر(درمانگر)
در سال۱۹۰۶میلادی(۱۲۸۵شمسی) «دکتر آلزایمر» متوجه تغییراتی در بافت مغز زنی(دترآگوست) شد که بیماری روانی غیرعادی داشت. علائم او شامل از دست دادن حافظه، مشکلات زبانی و رفتار غیرقابل پیش بینی بود. پس از مرگ این زن، مغز او را معاینه کرد و تعداد زیادی توده غیرطبیعی (پلاکهای آمیلوئید) و دستههای درهم از الیاف (نوروفیبریلاری«تاو») پیدا کرد.
«آلویس آلزایمر» در ۲۵ خرداد ۱۲۴۳ در خانواده ادوارد و درشهر«ترز آلزایمر» در جنوب آلمان زندگی می کردند. آلزایمر پس از فارغ التحصیلی با مدرک دکترای پزشکی، در سال ۱۸۸۸ میلادی در بیمارستان اجتماعی بیماران روانی و صرعی مشغول به کار شد
در سال ۱۹۰۳، یکی از همکارانش، «امیل کریپلین»، از کاشف آلزایمر(دکترآلویس آلزایمر) خواست تا در بیمارستان روانی «دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان» مونیخ به او بپیوندد.
«دکتر آلویس آلزایمر »در ۲۷ آذر ۱۲۹۴ در سن ۵۲ سال درگذشت.
نکته:صورت سمت چپ دکترآلویس آلزایمر،علامت اسکار(خط برآمده)دارد،ناشی از تخریب صورتش درمسابق شمشیربازی بوده که شمشیررقیب چهره اش راتخریب کرد.