پیراسته فر
خبری تحلیلیپیراسته فر
خبری تحلیلیزندگینامه آیت الله سیدعبدالله ضیائی نیا(نمایندگان خبرگان قانون اساسی)
آیت الله ضیایی نیا ازاعضای نمایندگان خبرگان قانون اساسی بود ودرمدیریت شورای حوزه علمیه قم ،تدبیرامورمی کرد،
اماخمینی ایشان رابخوبی می شناخت،آتقدرمورداعتمادش بودکه وقتی حکم ریاست کمیته های انقلاب اسلامی گیلان رابرای آیت الله احسانبخش صادرمی کند،می نویسد«امورمحوله راباکمک وهمکاری آیت الله ضیایی نیا انجام دهید»
درقبل ازانقلاب ۲نفردرگیلان «نمازجمعه»اقامه می کردند یکی « آیت‌الله سیدمحمود ضیابری» امام‌جماعت مسجد کاسه‌فروشان رشت ،نفردوم آیت‌الله ضیایی بود که در آستانه اشرفیه نمازجمعه را اقامه می کرد.
درادامه اسامی ۷۳ نماینده خبرگان بمدت ۳ماه مسئولیت تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی را عهده‌دار بودندراخواهیددیدکه آیت الله دکترضیایی یکی ازفعالترین ترین آنهابود.
آیت الله دکتر سید عبدالله ضیایی نیا کیست؟
آیت الله دکتر سید عبدالله ضیایی (فرزندسید حسین)متولد۱۳۰۲ روستای دریاکنار شهرستان لنگرود
وی بعداز تحصیلات ششم ابتدایی در سال ۱۳۲۳ ش عازم حوزه علمیه قم گردید.
ورود به حوزه قم
دکتر ضیایی درباره مسافرت خود به حوزه علمیه قم می نویسد:«من به همراه عدّه ای که عازم کربلا بودند، با مختصر اثاثیه زندگی مجرّدی و مبلغ ۳۵۰ تومان، که شاید ۷۰ تومان هم خودم داشتم، به طرف قم حرکت کردیم. اما از رشت تا قم دو شب و یک روز طول کشید تا وارد قم شدیم. در سال ۱۳۲۳شمسی بود. فردای آن روز، وارد یکی از حجرات مدرسه فیضیه، که سه نفر از طلاب گیلان سکونت داشتند، شدیم. با آنها در آن حجره بودیم و مشغول درس شدیم. تا یکی از روزها بعضی از بزرگان علما از من دیدن کردند و پس از چند سؤال از صرف میر و امثله از ما چند نفر، خطاب به حاضرین کرده و فرمودند:هر چه زودتر برایش لباس روحانیت تهیه کنید تا در نرود!»
ورود به نجف اشرف
دکتر ضیایی، در سال ۱۳۲۷ ش به قصد زیارت عتبات مقدس عراق و نیز ادامه تحصیل در حوزه نجف، از قم به آن دیار عزیمت می کند و مابقی سطوح را در آنجا به اتمام می رساند و به مدت سه سال تمام در آن دیار ماندگار می شود.
توضیح نگارنده-پیراسته فر:بیشترین نقدوبررسی-اظهارنظر-ازطرف آیت الله ضیایی بوده ،چه درزمانی که درصندلی خودنشسته بوده ویابعنوان ناطق درتریبون مجلس خبرگان ،سخن می گفته وآیت بهشتی که مدیریت جلسه رابعهده داشته چندمرتبه باعنوان«آقای دکترضیایی»ایرادتتان به کدام مبحث است...آقای دکترضایی بفرمایید.و.../پایان.
ایشان درخاطرات عتباتش می نویسد«سپس به اتفاق دو نفر از دوستان صمیمی عازم زیارت کربلا به طور قاچاق شدیم. ولی من تصمیم داشتم در نجف بمانم و پس از توفیق زیارت عتبات مقدسه در نجف ماندم. و دو سه سالی که در نجف بودم، خوب موفق به عبادات و زیارات و دروس بودم؛ به طوری که در مدرسه حاج میرزا خلیل سمت مدرّسی «معالم» و «مغنی» یافتم و قصد توطّن کردم؛ اما روزگار جریانی برای خانواده ام پیش آورد که پدر و مادرم با اصرار هر چه زیادتر، بازگشتم را دستور دادند؛ لذا اطاعت کرده و در قم اقامت گزیدم.»
هجرت به تهران
آیت الله دکتر ضیایی، پس از اقامت در قم، به درس خارج آیت الله بروجردی و نیز به درس فلسفه و حکمت حضرات: علامه طباطبایی و امام خمینی حاضر و بهره مند شد.
اقامت آیت الله ضیایی در قم، چندان دوامی نیافت و پس از چندی به ناچار به تهران کوچید، در «مدرسه علمیه مروی تهران» به تحصیل خود ادامه داد و در درس خارج «کفایه»و «رسائل» و «مکاسبِ» آیات عظام: حاج سید احمد خوانساری، حاج عمادالدین غروی رشتی، آقا باقر آشتیانی و آقا میرزا هاشم آملی(پدرآقایان لاریجانی) شرکت جست. وی در این باره می نویسد:«من نیز دروس آیات عظام: خوانساری، غروی رشتی – که شاید در علم اصول بی نظیر بود – ، آقا میرزا هاشم آملی و آقا باقر آشتیانی را فرا گرفته و در مدرسه شیخ عبدالحسین سمت مدرسی داشتم و نیز به دعوت آیت الله خوانساری در جلسه استفتای معظم له حضور می یافتم. تا این که پس از چند سالی به اتفاق عده زیادی از فضلای تهران و قم ،از جمله شهید مطهری ، در امتحان «تصدیق مدرسی» که برای اولین بار تشکیل شده بود، شرکت کردیم.»
منیره گرجی
تنها زن نماینه خبرگان قانون اساسی(منیره گرجی)
ورود به دانشگاه
دکتر ضیایی، از جمله برجستگان ممتاز حوزوی(همانندمطهری ومفتح وبهشتی ) بود که به دانشگاه راه یافت و در ضمن تحصیل در دانشگاه جهت اخذ مدرک لیسانس در رشته معقول و منقول، افکارحوزوی رادردانشگاه نشرداد.
«آیت الله سیدعبدالله ضایی نیا» فعالیت در دستگاه طاغوتی را جایز نمی دانست. این در حالی بود که وضع معیشت بر او بسیار سخت می گذشت و دوستان و دشمنان، هر کدام به طریقی او را مورد ملامت قرار می دادند که چرا با این مدرک با ارزش، استخدام نمی شوی تا وضع زندگی و آینده ات سر و سامانی بیابد!؟
در این باره می نویسد: «تمام افرادی که با من بودند، استخدام شدند و من جرأت دخول در جرگه ظلمه را نداشتم و شبهه رکون به ظالم و معاونت ظلمه در نزد من قوی بود و زندگی برای من بسیار سخت شده بود. روزی از آیت الله خوانساری پرسیدم که طلبه ای چنین و چنان است و می گوید اگر در دستگاه دولتی قرار بگیرم ممکن است داد مظلومی و یا جای یک بهایی یا کمونیست را بگیرم، آیا جایز است؟
فرمودند: «این همه، وسوسه های شیطانی است و شیطان قوی است.» و قصه ای نقل کردند که شیطان از طریق حمایت از دین مرجعی را گول زد و دیگر راه جبران نداشت که شرحش مفصل است. «و بعد فرمودند:
«اگر روزگار خیلی سخت می گذرد، چرخ دستی بگیرید و سیب زمینی بفروشید.» بالاخره به مدت ۲تابستان در روستای ما، دریاکنار لنگرود،به کارکشاورزی- مشغول پرورش کرم ابریشم شدم- اما چون نابلد بودم خیلی بر من سخت گذشت، به پای خداوند متعال محسوب داشتم.»
دکتر ضیایی با همه سختی ها و گرفتاری های زندگی، لحظه ای از کسب علم و دانش غافل نماند. ایشان بعد از اخذ مدرک لیسانس، به تحصیلات دانشگاهی ادامه داد تا موفق به اخذ دکترا در رشته علوم تربیتی از دانشگاه تهران شد. وی در این باره خاطره ای نقل می کند: «در دوره دکترا مبصر کلاس بودم، آخر سال ها بود، یعنی در حدود سال ۱۳۳۵ ش، که مرحوم «آقای مشکاه» حُسن ظنّی به من داشت، در حضور جمعی از اساتید از من خواست که استخدام شوم؛ اما من این کار را حرام می دانستم، به تعلّل متوسل شدم. بالاخره استدلال آنها قوی بود و من جرأت نمی کردم که بگویم من حرام می دانم. تا آنجا که مستأصل شدم، گفتم استخاره می کنم.
قرآن گرفتم و استخاره کردم. از باب اعجاز قرآن، این آیه در اول صفحه دست راست قرآن، بعد از گشودن، نوشته شده بود: أَهُمْ یَقْسِمُونَ رَحْمَتَ رَبِّکَ ۚ نَحْنُ قَسَمْنَا بَیْنَهُم مَّعِیشَتَهُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا ۚ وَرَفَعْنَا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِّیَتَّخِذَ بَعْضُهُم بَعْضًا سُخْرِیًّا ۗ وَرَحْمَتُ رَبِّکَ خَیْرٌ مِّمَّا یَجْمَعُونَ ﴿٣٢زُخْرُف﴾
وقتی این آیه را دیدند،کَأَنَّهُ عَلَى رُءُوسِهِمُ الطَّیْرُ!(اشاره به -شادی وشعف-بال درآوردن است) در مورد عدم قبول استخدام دولتی خیلی حرف ها خوردم؛ اما همه را به پای خدا محسوب داشتم که ان شاء الله همان طور که در دنیا پاداش مضاعف داده، در آخرت نیز عطا فرماید.»
نشسته روی زمین از راست: محمد جواد حجتی کرمانی، سید محمود علایی طالقانی، علی قائمی امیری، شهید محمدجواد باهنر، سید ابوالحسن بنی صدر،سیدعبدالله ضیایی نیا، شهید سید محمد حسینی بهشتی و سید علی اکبر پرورش/مجلس خبرگان قانون اساسی
دکتر ضیایی از سال ۱۳۳۵ تا ۱۳۴۱ ش به امامت جماعت نازی آباد تهران مشغول شد و از دوستان و همکاران نزدیک آیت الله کاشانی در مبارزه علیه حکومت وقت بود.
دبیرشورای حوزه علمیه قم
«آیت الله ضیایی» بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان یکی از خبرگان از استان گیلان به منظور تدوین قانون اساسی انتخاب گردید و سپس به طور موقت به تهران رفته، پس از چندی هم در قم مقیم شد. ایشان علاوه بر تدریس در حوزه، در شورای مدیریت حوزه علمیه قم در سمت دبیر شورا هم انجام وظیفه می کرد. به همت ایشان و جمعی از بزرگان حوزه علمیه و مدرسین عالی مقام، نخستین برنامه جهت ساماندهی و قانون مندی دروس و امور مربوط به طلاب تدوین شد.
دکترضیایی نیا مسلح به سلاح ومعنوی وحدید
آیت الله زین العابدین قربانی، امام جمعه -سابق-لاهیجان ورشت، درباره دکترضایی می گوید:
در سال ۱۳۵۶ ش، که ما به همراه ایشان به حج مشرف شده بودیم، در روز عرفه، معظم له با حال خوشی دعای سید الشهدا(ع) را به گونه ای سوزناک می خواندند که هنوز طنین آن سوز و گدازها در گوش من موجود است. هم چنین می توان به شجاعت و دلیری و غیرت مندی وی اشاره نمود؛ به نحوی که در رژیم شاه معمولاً ایشان مسلّح بود و سلاح حمل می نمود و هم چنین می توان به توان ایشان در زمینه بحث و جدل پیرامون انواع موضوعات بویژه عقاید و دفاع از حریم ولایت عظمی اشاره نمود که ساعت ها می توانست پیرامون آنها بحث و مناظره کند./پایان اظهارات قربانی.
آستانه اشرفیه- زادگاه
«آیت الله ضیایی»بعد از اخذ مدرک دکترا و اخذ اجازات اجتهاد از آیات عظام، به امر مراجع ت ،ازجمله امام خمینی از تهران به آستانه‌اشرفیه مراجعت کرد.
حکم امام خمینی به صادق احسان بخش جهت «سرپرستی کمیته‌های رشت» و حومه
حکم به آقای صادق احسانبخش جهت رسیدگی به کمیته های رشت و حومه
زمان: ۱ اردیبهشت ۱۳۵۸ مصادف با ۲۳ جمادی الاول ۱۳۹۹
مکان: قم
موضوع: رسیدگی به کمیته‌های رشت و حومه
مخاطب: صادق احسان بخش
بسمه تعالی
«جناب مستطاب ثقة الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ صادق احسان بخش» - دامت افاضاته
لازم است «جنابعالی با همکاری و کمک جناب مستطاب ثقة الاسلام والمسلمین آقای حاج سید عبدالله ضیایی - دامت افاضاته » در شهرستان رشت و حومه به کار کمیته‌ها رسیدگی و تصفیه کنید؛ و نسبت به مشکلات مالی که دارند اقدام نموده ضمناً آنان را به اتحاد و یگانگی دعوت نموده، از اختلاف و تفرقه برحذر دارید. و در تمام کارها با علمای اعلام محل - دامت افاضاتهم - مشورت و همکاری داشته باشید. از خدای تعالی ادامه توفیقات همگان را خواستارم. والسلام علیکم و رحمة الله.
روح الله الموسوی الخمینی
حکم امام خمینی به صادق احسان بخش و سید عبد الله ضیایی نیا جهت سرپرستی بقاع متبرکه گیلان
زمان: ۲۱ اردیبهشت ۱۳۵۸ مصادف با ۱۴ جمادی الثانی ۱۳۹۹
مکان: قم
موضوع: بقاع متبرکۀ استان گیلان
مخاطب:صادق احسان بخش و سید عبدالله ضیایی
بسمه تعالی
جنابان مستطابان حجت الاسلام آقای احسان بخش و حجت الاسلام آقای ضیایی ـ دامت افاضاتهما
لازم است آقایان در معیت چند تن از معتمدین محل و با همکاری و نظارت آنان به اموال و نذورات متعلقۀ بقاع متبرکۀ استان گیلان رسیدگی و ضبط و جمع آوری نمایید؛ و آنچه را برای تعمیر و بازسازی بقاع مزبوره لازم است به مصرف برسانید، و مازاد آن را در امور مستضعفین محل ـ به هر نحو که مصلحت می دانید ـ صرف کنید. از خدای تعالی موفقیت همگان را خواستارم.
روح الله الموسوی الخمینی
به مدت ۱۷ سال ( از سال ۱۳۴۱ تا دی ماه ۱۳۵۷) به درس و بحث و امامت‌جمعه و جماعت در مسجد جامع آستانه پرداخت.
در آستانه اشرفیه ، در منابر و سخنرانی‌ها، در مناسبت‌های مختلف، مفاسد رژیم بیان میکرد. به طوریکه یک سال قبل از انقلاب ممنوع المنبر شد و چند ماه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، منزلش به دست عوامل ساواک به آتش کشیده شد که بر اثر آن، بسیاری از نوشته‌هایش ازبین رفت وناگزیر«جلای وطن»کرد.
بعد از اخذ مدرک دکترا و اخذ اجازات اجتهاد از آیات عظام، به امر مراجع تقلید، تهران را به قصد اقامت در گیلان ترک کرد و در آستانه اشرفیه اقامت گزید. «آیت الله ضیایی»بعد از اخذ مدرک دکترا و اخذ اجازات اجتهاد از آیات عظام، به امر مراجع ت ،ازجمله امام خمینی از تهران به آستانه‌اشرفیه مراجعت کردبه مدت ۱۷ سال ( از سال ۱۳۴۱شمسی تاآخرمحرم ١٣٩٩-نهم دی ماه ۱۳۵۷) به درس و بحث و امامت‌جمعه و جماعت در مسجد جامع آستانه اشرفیه پرداخت.
آیت الله ضایی نیا درکنارامام جمعه شهیدیزد(آیت الله صدوقی)
در آستانه اشرفیه ، در منابر و سخنرانی‌ها، در مناسبت‌های مختلف، مفاسد رژیم بیان میکرد. به طوریکه یک سال قبل از انقلاب ممنوع المنبر شد و چند ماه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، منزلش به دست عوامل ساواک به آتش کشیده شد که بر اثر آن، بسیاری از نوشته‌هایش ازبین رفت وناگزیر«جلای وطن»کرد.
بعد از اخذ مدرک دکترا و اخذ اجازات اجتهاد از آیات عظام، به امر مراجع تقلید، تهران را به قصد اقامت در گیلان ترک کرد و در آستانه اشرفیه اقامت گزید.
«آیت الله ضیایی» از طبع شاعرانه هم بی بهره نبود و اشعاری از ایشان به یادگار مانده است.
وفات آیت الله ضیایی
سرانجام سید عبدالله ضیایی، که به امراض معده و سرطان مبتلا شده بود ، پس از معالجات ممتد در ایران و خارج از کشور (اتریش و انگلستان)، در بیست و سوم مرداد سال ۱۳۶۸ درگذشت.پیکر مطهر آن عالم فرزانه در بهشت زهرای تهران به آرام گرفت.
آخرین لحظات زندگی اززبان فرزندان
فرزندان آیت الله ضیایی نقل کرده اند که: در شب وفات، حالت بیهوشی به آن مرحوم دست داد ؛ به طوری ما خیال کردیم از دنیا رفته است. لذا شروع به گریه و زاری کردیم؛ ولی پس از چندی، ایشان به هوش آمدند و گفت: چرا مرا برگرداندید! من نماز نخوانده ام. سپس با همان حالت ضعف و ناراحتی تیمّم کردند، نماز به جا آوردند -و با حالت شعفی که انگارمیهمان عزیزی داشته باشند-گفتند:
«گُلاب بپاشید، مگر نمی بینید؟!» و چندین بار این جمله را تکرار کردند. ما نیز این کار را انجام دادیم. در این هنگام نیم خیز برخاستند و در حالی که می خندیدند و کلماتی -که برای مانامفهوم بود- زمزمه می کردند، چشم از جهان فرو بستند.
حکم امام خمینی برای آیت الله ضیایی
جنابان مستطابان حجت الاسلام آقای احسان بخش و حجت الاسلام آقای ضیایی ـ دامت افاضاتهما
لازم است آقایان در معیت چند تن از معتمدین محل و با همکاری و نظارت آنان به اموال و نذورات متعلقهٔ بقاع متبرکهٔ استان گیلان رسیدگی و ضبط و جمع آوری نمایید؛ و آنچه را برای تعمیر و بازسازی بقاع مزبوره لازم است به مصرف برسانید، و مازاد آن را در امور مستضعفین محل ـ به هر نحو که مصلحت میدانید ـ صرف کنید. از خدای تعالی موفقیت همگان را خواستارم./ روح اللّه الموسوی الخمینی.
توضیح نگارنده-پیراسته فر:امام خمینی آنقدرازآیت الله ضیایی شناخت واعتمادداشت که حُکم ریاست کمیته های انقلاب استان گیلان رابطورمشترک رابرایآقایان احسانبخش وضیایی نیا صادرمی کند،درآنجامی نویسد:«وطائف کمیته ها باکمک وهمکاری آیت الله ضیایی باشد».
حکم امام خمینی برای ریاست کمیته های انقلاب اسلامی گیلان
زمان: ۱اردیبهشت ۱۳۵۸(٢٣ جمادی الاولی ١٣٩٩)
بسمه تعالى
جناب مستطاب ثقه الاسلام والمسلمین آقاى حاج شیخ صادق احسان بخش- دامت افاضاته.
لازم است جنابعالى با همکارى و کمک «جناب مستطاب ثقه الاسلام والمسلمین آقاى حاج سید عبداللَّه ضیایى- دامت افاضاته» در شهرستان رشت و حومه به کار کمیته ها رسیدگى و تصفیه کنید؛ و نسبت به مشکلات مالى که دارند اقدام نموده ضمناً آنان را به اتحاد و یگانگى دعوت نموده، از اختلاف و تفرقه برحذر دارید. و در تمام کارها با علماى اعلام محل- دامت افاضاتهم- مشورت و همکارى داشته باشید. از خداى تعالى ادامه توفیقات همگان را خواستارم. والسلام علیکم و رحمه اللَّه .
روح اللَّه الموسوى الخمینى.
مروری براولین مجلس خبرگان(قانون اساسی)
با تأکید حضرت امام خمینی بر تشکیل مجلس خبرگان جهت بررسی قانون اساسی، قانون انتخابات این مجلس تصویب شد و این انتخابات در ۱۲ مرداد ۱۳۵۸ برگزار گردید. مجلس خبرگان قانون اساسی در روز ۲۸ مرداد ۱۳۵۸ با پیام حضرت امام افتتاح و توانست نظامی نوین و با محوریت دین و بهره‌برداری از آرمان‌های سیاسی و تجارب مبارزان مسلمان و آرمان‌های شکست‌خورده مشروطیت در ایران و قوانین اساسی نظام‌های حقوقی معتبر دنیا بنیان نهد.
هاشمی رفسنجانی،طالقانی وبهشتی
این مجلس که متشکل از عالمان دینی، نیرو‌های مذهبی ـ سیاسی بود توانست در کوتاهترین زمان و با بهره‌مندی از رهنمود‌های بنیانگذار انقلاب و با درایت و مدیریت شهید بهشتی پس از ۳ ماه تلاش و فعالیت بی‌وقفه و تشکیل ۶۷ جلسه رسمی علنی کار تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را در ۲۴ آبان‌ماه ۱۳۵۸ در دوازده فصل و ۱۷۵ اصل و یک مقدمه و مؤخره به انجام رساند و این قانون که نتیجه مبارزات ضداستعماری و ضداستبدادی ملت ایران بود در روزدوشنبه ۱۲ آذر ۱۳۵۸(١٣ محرم ١٤٠٠) به تصویب نهایی ملت ایران رسید.
این قانون نخستین تجربه تلفیق حقوق اساسی جدید با قوانین فقه شیعی در قالب یک حکومت اسلامی بود و با توجه به آزادی‌های مردم، روح استبدادستیزی، استقلال، آزادی و مردم‌سالاری دینی توانست سعادت نظام سیاسی و اجتماعی را تضمین نماید.
در این مجلس خبرگان «قانون اساسی» یک نماینده زن(منیره علی معروف به منیره گرجی) و چهار نماینده از اقلیت‌های دینی زرتشتی، کلیمی و مسیحی حضور داشتند.
از ۲۸ مرداد تا ۲۴ آبان سال ۱۳۵۸ مسئولیت تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی را عهده‌دار بود ۷۳ عضو از طیف‌های مختلف سیاسی اعم از حزب جمهوری اسلامی، نهضت آزادی، سازمان مجاهدین خلق، حزب توده و سایر گروه‌های مذهبی و غیرمذهبی فعال در عرصه سیاسی کشور داشت؛
طالقانی،بهشتی وبنی صدر
بنی صدردرنمازجمعه تهران.به امامت آیت الله خامنه ای
دکترمفتح ودکتربهشتی
توضیح نگارنده-پیراسته فر:در این مجلس خبرگان «قانون اساسی»،خُبره ترین علما،اعم ازمراجع وشخصیتهای غیرروحانی و یک نماینده زن(مُنیره گرجی) و چهار نماینده از اقلیت‌های دینی زرتشتی، کلیمی و مسیحی حضور داشتند.
۷۳ نماینده خبرگان بمدت ۳ماه مسئولیت تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی را عهده‌دار بودند.
ریاست این مجلس بعهده آیت‌الله منتظری بود،«نائب رئیس» آیت‌الله بهشتی بود واما بعلت قدرت تدبیروسیاست،عملاً آیت الله بهشتی خبرگان رامدیریت می کردند.
در تاریخ ۲۹ مرداد ماه سال ۱۳۵۹ امام‌خمینی به مناسبت افتتاح مجلس خبرگان پیامی در شش ماده خطاب به نمایندگان مجلس خبرگان و مردم فرستادند. امام در پیام خود شدیداً تأکید کردند نمایندگان فارغ از هیاهوی طرفداران مکاتب انحرافی قانونی صددرصد اسلامی تدوین کنند. امام در این پیام چهار ویژگی مهم قانون اساسی را که نمایندگان باید به آن توجه داشته باشند، برشمردند. متن پیام رهبر کبیر انقلاب به شرح ذیل است:
بسم الله الرحمن الرحیم
اکنون که با عنایت خداوند متعال و تأیید حضرت ولی الله اعظم- عجل الله فرجه- با یمن و برکت مجلس رسیدگی پیشنویس قانون اساسی کار خود را شروع می کند، بجاست تذکراتی به ملت شریف و حضرات علمای عظام و سایر وکلای محترم بدهم.
۱. بر هیچ یک از آنان که از انقلاب اسلامی ایران اطلاع دارند پوشیده نیست که انگیزه این انقلاب و رمز پیروزی آن اسلام بوده؛ و ملت ما در سراسر کشور، از مرکز یا دورافتاده ترین شهرها و قرا و قصبات، با اهدای خون و فریاد «الله اکبر» جمهوری اسلامی را خواستار شدند؛ و در رفراندم بی سابقه و اعجاب آور، با اکثریت قریب به اتفاق به جمهوری اسلامی رأی دادند و دولتهای اسلامی و غیر اسلامی، رژیم و دولت ایران را به عنوان «جمهوری اسلامی» به رسمیت شناختند.
۲. با توجه به مراتب فوق، قانون اساسی و سایر قوانین در این جمهوری باید صد در صد بر اساس اسلام باشد. و اگر یک ماده هم بر خلاف احکام اسلام باشد، تخلف از جمهوری و آرا اکثریت قریب به اتفاق ملت است. بر این اساس، هر رأیی یا طرحی که از طرف یک یا چند نماینده به مجلس داده شود که مخالف اسلام باشد، مردود و مخالف مسیر ملت و جمهوری اسلامی است. و اصولًا نمایندگانی که بر این اساس انتخاب شده باشند وکالت آنان محدود به حدود جمهوری اسلامی است؛ و اظهار نظر و رسیدگی به پیشنهادهای مخالف اسلام یا مخالف نظام جمهوری خروج از حدود وکالت آنهاست.
۳. تشخیص مخالفت و موافقت با احکام اسلام منحصراً در صلاحیت فقهای عظام است که الحمد للَّه گروهی از آنان در مجلس وجود دارند. و چون این یک امر تخصصی است، دخالت وکلای محترم دیگر در این اجتهاد و تشخیص احکام شرعی از کتاب و سنت دخالت در تخصص دیگران بدون داشتن صلاحیت و تخصص لازم است. البته در میان نمایندگان، افراد فاضل و لایقی هستند که در رشته های حقوقی و اداری و سیاسی تخصص دارند و صاحبنظرند که از تخصصشان در همین جهات قوانین استفاده می شود؛ و در صورت اختلاف متخصصان، نظر اکثریت متخصصان معتبر است.
۴. من با کمال تأکید توصیه می کنم که اگر بعضی از وکلای مجلس تمایل به مکاتب غرب یا شرق داشته یا تحت تأثیر افکار انحرافی باشند، تمایل خودشان را در قانون اساسی جمهوری اسلامی دخالت ندهند و مسیر انحرافی خود را از این قانون جدا کنند؛ زیرا صلاح و سعادت ملت ما در دوری از چنین مکتبهایی است که در محیط خودشان هم عقب زده شده و رو به شکست و زوال است.
از گفته ها و نوشته های بعضی از جناحها به دست می آید افرادی که صلاحیت تشخیص احکام و معارف اسلامی را ندارند، تحت تأثیر مکتبهای انحرافی، آیات قرآن کریم و متون احادیث را به میل خود تفسیر کرده و با آن مکتبها تطبیق می نمایند و توجه ندارند که مدارک فقه اسلامی بر اساسی مبتنی است که محتاج به درس و بحث و تحقیق طولانی است و با آن استدلالهای مضحک و سطحی، و بدون توجه به ادله معارض و بررسی همه جانبه معارف بلندپایه و عمیق اسلامی را نمی توان به دست آورد و من انتظار دارم محیط مجلس خبرگان از چنین رویه ای به دور باشد.
۵. علمای اسلام حاضر در مجلس اگر ماده ای از پیشنویس قانون اساسی و یا پیشنهادهای وارده را مخالف با اسلام دیدند، لازم است با صراحت اعلام دارند و از جنجال روزنامه ها و نویسندگان غربزده نهراسند، که اینان خود را شکست خورده می بینند و از مناقشات و خرده گیریها دست بردار نیستند.
۶. نمایندگان محترم مجلس خبرگان باید همه مساعی خویش را به کار برند تا قانون اساسی جامع و دارای خصوصیات زیر باشد:
الف- حفظ و حمایت حقوق و مصالح تمام قشرهای ملت، دور از تبعیضهای ناروا؛
ب- پیش بینی نیازها، منافع نسلهای آینده، آن گونه که مد نظر شارع مقدس در معارف ابدی اسلام است.
ج- صراحت و روشنی مفاهیم قانون به نحوی که امکان تفسیر و تأویل غلط در مسیر هوسهای دیکتاتورها و خودپرستان تاریخ در آن نباشد.
د -صلاحیت نمونه و راهنما قرار گرفتن برای نهضتهای اسلامی دیگر که با الهام از انقلاب اسلامی ایران در صدد ایجاد جامعه اسلامی برمی آیند.
در خاتمه از خداوند متعال توفیق و تأیید همگان را خواستار، و امیدوارم به برکت تلاش آقایان قانون اساسی واقعاً اسلامی و مترقی به تصویب برسد. و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته.
روح الله الموسوی الخمینی۲۹مرداد۱۳۵۸
اسامی نمایندگان مجلس خبرگان قانون اساسی
در جدول زیر مروری اسامی اعضای مجلس خبرگان قانون اساسی، مسئولیت ها و سرنوشت آنها اشاره شده است؛
نام اعضای خبرگان قانون اساسی | مسئولیتها |
۱-حسینعلی منتظری | آیت الله حسینعلی منتظری نجف آبادی (قائم مقام رهبری) بود که درفروردین ۱۳۶۸ عزل شد،در ۲۹ آذر ۱۳۸۸ ( سن ۸۷ سالگی) در قم درگذشت. |
۲-سید محمد بهشتی | آیت الله سیدمحمد حسینی بهشتی(متولد۱۳۰۷)در جایگاه نائب رئیس در این مجلس حاضر شد. او پس از این مجلس، در سمت‌هایی همچون رییس دیوان عالی کشور، دبیرکل حزب جمهوری اسلامی و همچنین شورای موقت ریاست جمهوری نیز عهده دار مسئولیت شد. اما سرانجام در هفتم تیرسال ۶۰در جریان انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی شهید شد.
|
۳-حسن آیت* | دکترحسن آیت-جز هیئت‌رئیسه مجلس خبرگان قانون اساسی بود و سمت دبیری مجلس خبرگان قانون اساسی بر عهده داشت. او پس از مجلس خبرگان قانون اساسی، نماینده تهران در اولین دوره مجلس شد و سرانجام در ۱۴ مرداد ۱۳۶۰ در مقابل منزل مسکونی‌اش ترور و به شهادت رسید. |
۴-حسن عضدی* | دکترحسن عضدی عضو هیئت‌رئیسه و منشی خبرگان قانون اساسی بود. بعدها سمت‌هایی همچون ریاست سازمان سنجش آموزش کشور و معاونت وزارت فرهنگ و آموزش عالی را نیز به دست آورد. او نیز همچون چند تن دیگر از اعضای حزب جمهوری در روز هفتم تیر ۱۳۶۰ در جریان بمب‌گذاری در دفتر حزب جمهوری اسلامی شهید شد. |
۵-محمود روحانی* | نماینده خراسان و عضو هیئت‌رئیسه (منشی) خبرگان قانون اساسی بود. |
۶-سید محمود طالقانی | آیت الله سیدمحمود طالقانی از مبارزان انقلاب ۵۷ بود و پس از ترور مرتضی مطهری، ریاست شورای انقلاب را برعهده گرفت،وی اولین امام جمعه درایران(بعدازپیروزی انقلاب بود). در۱۹ شهریور۵۸ به دلیل عارضه قلبی درگذشت. |
۷-سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی | آیت الله سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی-علاوه بر عضویت در خبرگان قانون اساسی، در دوره اول مجلس خبرگان رهبری حضور داشت، رئیس شورای عالی قضایی ایران و رئیس دیوان عالی کشور از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۸ بود(در سال ۱۳۶۸ ریاست قوه قضاییه ایران را بر عهده داشتند) وی مدتها ریاست دانشگاه مفید در قم را بر عهده داشت.در ۰۳ آذر ۱۳۹۵درگذشت. |
۸-محمد جواد باهنر | حجت الاسلام محمدجوادباهنر-نماینده مردم تهران در مجلس بودکه پس از برکناری بنی صدر به عنوان نخست وزیر (شهیدرجایی)بودکه باهم در ۸ شهریور۱۳۶۰ در انفجار دفتر نخست وزیر به شهادت رسیدند. |
۹- ابوالحسن بنی‌صدر* | سیدابوالحسن بنی صدرهمزمان با استعفای دولت موقت مهدی بازرگان،در۵ آبان ۱۳۵۸ اولین رئیس جمهورانقلاب اسلامی برگزیده شد(۱۷ماه) ۱۵ آبان ۱۳۵۸ تنفیذشد و (۱۷ماه)بعد ۳۱ خرداد ۱۳۶۰ با رأی نمایندگان مجلس از این سمت کنار گذاشته شدوهمراه مسعودرجوی باخلبان شاه(معزی) کشور فرانسه پناهنده شد. |
۱۰-سید عبدالحسین دستغیب | آیت الله سید عبدالحسین دستغیب-امام جمعه شیرازبود که در۲۰ آذر ۱۳۶۰ پس از اقامه نماز در یک حمله انتحاری به شهادت رسید. |
۱۱- منیره گرجی‌فرد* | خانم عالمه منیره علی مشهور به منیره گرجی، « تنها زن تدوینگر قانون اساسی»لقب گرفته است. او به عنوان عضو در مجلس خبرگان قانون اساسی حاضر شد و حضورش در این مجلس پایانی بر فعالیت‌های سیاس‌اش بود. گرجی پس از اتمام کار مجلس خبرگان قانون اساسی، به فقه، تفسیر احکام و اخلاق در حوزه علمیه پرداخت. او به دلیل کهولت سن خانه نشین شده است. |
۱۲ - مرتضی حائری یزدی | آیت الله شیخ مرتضی حائری یزدی-فرزندمؤسس حوزه علمیه قم(آیت الله شیخ عبدالکریم حائری یزدی) است که در همان حوزه مدرس بود و سرانجام در ۲۵اسفند۱۳۶۴دار فانی را وداع گفت. |
۱۳ -محمدجوادحجتی کرمانی | آیت الله محمدجوادحجتی کرمانی که به عنوان نماینده استان کرمان به عضویت مجلس خبرگان قانون اساسی درآمد، توانست پس از این مجلس نمایندگی مجلس شورای اسلامی و مشاور آیت‌الله خامنه‌ای در زمان ریاست‌جمهوری‌اش و همچنین عضویت در مجلس خبرگان را در پرونده کاری خود ثبت کند. او که سال‌هاست با عضویت در شورای عالی مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی از سیاست فاصله گرفته و مشغول تألیف است، در آخرین اقدام سیاسیش برای حضور در پنجمین دوره مجلس خبرگان با سد رد صلاحیت مواجه شد و از حضور در این مجلس بازماند. |
۱۴-عبدالله جوادی آملی | علامه بزرگوارآیت الله عبدالله جوادی آملی، علاوه بر حضور در این مجلس، تجربه مجلس خبرگان اول و دوم نیز درک کرده است. جوادی آملی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم است و سال‌ها نیز به عنوان امام جمعه موقت قم، اقامه نماز میکرد اما سرانجام در سال ۱۳۸۸ از این سمت به دلایل نامعلومی استعفا داد. |
۱۵-سید محمدخامنه‌ای | آیت الله سیدمحمدخامنه ای-برادر بزرگ رهبرانقلاب و رئیس بنیاد ایران‌شناسی و بنیاد حکمت اسلامی صدرا است و همچنین به عنوان منتخب مردم خراسان در ادوار اول و دوم راهی مجلس شورای اسلامی شد. |
۱۶-ابوالقاسم خزعلی | آیت الله ابوالقاسم خزعلی-نماینده مردم سمنان در مجلس خبرگان قانون اساسی و همچنین سه دوره حضور در مجلس خبرگان حضورداشت.پس از استعفای مهدوی کنی در بهمن ۱۳۵۹ با حکم آیت الله خمینی به عنوان یکی از شش فقیه به عضویت شورای نگهبان منصوب شد و اما سرانجام در مرداد ۱۳۷۸ از عضویت در این شورا استعفا داد. مدیریت بنیاد بین‌المللی غدیر نیز از جمله فعالیت‌های اصلی او تا زمان فوتش یعنی ۲۵ شهریور ۹۴ به شمار میرفت. |
۱۷-ناصر مکارمشیرازی | آیت الله ناصرمکارم شیرازی از مراجع تقلید شیعان که تدریس وتربیت طلاب حوزه علمیه مشغول است. |
۱۸-علی‌اکبرمشکینی | آیت الله علی اکبر مشکینی در تیرماه ۱۳۶۲ یعنی از زمان تأسیس مجلس خبرگان رهبری به ریاست این مجلس منصوب شد ،وی مدتی امامت جمعه شهرهای قم وتبریزرانیزبعهده داشته است که در۸مرداد ۱۳۸۶ که بر اثر بیماری درگذشت.
|
۱۹ -لطف‌الله صافی گلپایگانی | آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی (متولد۳۰ بهمن ۱۲۹۷) از مراجع تقلید شیعه است که در قم زندگی می‌کند.در سال ۱۳۵۹ نیز از سوی آیت‌الله خمینی به‌عنوان دبیر شورای نگهبان انتخاب شدند و سرانجام پس از گذشت هشت سال یعنی در سال۱۳۶۷ از این سمت استعفا دادند. ایشان نیز به تدریس و تألیف مشغول هستند. |
۲۰-عزت‌الله سحابی* | مهندس عزت الله سحابی-به عنوان رئیس شورای فعالان ملی و مذهبی، عضو مجلس خبرگان قانون اساسی شد،وی نماینده مردم تهران در مجلس اول حضور بود،در دولت مهدی بازرگان رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور بود، در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۷۶ از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شد، در ۱۰خرداد ۱۳۹۰ در بیمارستان درگذشت. |
۲۱-جعفر سبحانی | آیت الله جعفر سبحانی ازمراجع تقلید و اساتید حوزه علمیه قم هستند .وی ازنویسندگان توانای حوزه است. |
محمد یزدی | آیت الله شیخ محمدیزدی از دوره دوم تا چهارم عضو مجلس خبرگان بودند و در چهارمین دوره نیز به کرسی ریاست این مجلس دست یافتند.، در انتخابات پنجمین دوره مجلس خبرگان نتوانستند رای کافی را کسب کنند.واما بافوت آیت الله محمدمؤمون توفیق حضوردرمجلس راپیداکرد وتوفیق مضاعفی چون ریاست مجلس خبرگان راعهده دارشد. |
۲۲-سید اسماعیل موسوی زنجانی | آیت الله سید اسماعیل موسوی زنجانی- نماینده ولی‌فقیه و امام‌جمعه استان زنجان بود در ۲۷آذر ۱۳۸۱بر اثر ایست قلبی درگذشت.. |
۲۳-سید عبدالله ضیائی‌نیا | آیت الله دکترسید عبدالله ضیایی نیا- عضوشورای سیاستگذاری حوزه علمیه قم بود،حکم امام خمینی رابرای کمیته های انقلاب اسلامی داشت(مشترک باآیت الله احسانبخش) سرانجام در ۲۳ مرداد ۱۳۶۸ در اثر بیماری درگذشت. |
۲۴-عبدالرحمان قاسملو * | قاسملو کومله که به عنوان یکی از اعضای به مجلس خبرگان قانون اساسی معرفی شده بود، پس از آنکه حزب متبوعش از سوی نظام جمهوری اسلامی غیرقانونی اعلام شد، از حضور در این مجلس بازماند. او که رهبر حزب دموکرات کردستان را برعهده داشت در ۱۳۶۸ درگذشت. |
۲۵-میرزا محمدعلی انگجی
| آیت الله میرزامحمدعلی انگجی-نماینده تبریز در خبرگان قانون اساسی بود و در دوره اول مجلس خبرگان رهبری هم حضور داشت. او روز ۱۵ خرداد ۱۳۶۲ در مصلای امام خمینی درگذشت. |
۲۶ -میرزا محمد انواری | آیت الله میرزا محمد انواری-سه دوره نماینده مردم هرمزگان در مجلس خبرگان باشد و سرانجام ۱۹خرداد ۱۳۸۱ درگذشت. |
۲۷-علی‌محمد عرب * | حضور در این مجلس به عنوان تنها فعالیت سیاسی او یاد میشود، البته عرب در دور دوم مجلس شورای اسلامی کاندیدای دفتر تحکیم وحدت بود.
|
۲۸-هادی باریک بین | آیت الله شیخ هادی باریک بین..سه دوره نمایندۀ قزوین در مجلس خبرگان رهبری( دوره های اول و چهارم )-امام جمعه قزوین نیز بود-در۱۹ فروردین ۱۳۹۶ -درگذشت. |
۲۹-محمدتقی بشارت | حجت الاسلام محمدتقی بشارت-سرپرستی بنیاد شهید و کمیته انقلاب اسلامی سمیرم را نیز بر عهده داشت. بشارت در دوره اول مجلس شورای اسلامی نماینده سمیرم بود که ۷ دی‌ماه ۱۳۶۰ از سوی منافقین به شهادت رسید. |
۳۰-سرگن بیت اوشانا کوگ‌تپه* | او نماینده آشوریان و کلدانی‌ها در خبرگان قانون اساسی و همچنین نماینده آشوریان در دوره اول مجلس بود. او بعدها به دلیل همکاری با حزب توده بازداشت شد و اما بیماریش او را از زندان آزاد و راهی خانه کرد و سرانجام در سال ۱۳۶۷ درگذشت. |
۳۱-عزیز دانش‌راد* | مهندس عزیز دانش راد (کیائی)بعداز این نمایندگی (۳ماهه مجلس خبرگان) پست و سمت سیاسی و مدیریتی نداشت. در سال ۱۳۷۰ شمسی در سن ۷۱ سالگی به دلیل بیماری از دنیا رفت
|
۳۲-جعفر افروغ-اشراقی | آیت الله جعفر افروغ (اشراقی ) بعدازخبرگان به تدریس و تبلیغ درحوزه مشغول بود که در سال ۱۳۷۹ درگذشت. |
۳۳-میرزا علی فلسفی (تنکابنی) | آیت الله میرزاعلی فلسفی تنکابنی برادرِآیت الله محمدتقی فلسفی(زبان گویای اسلام) است وازمدرسان حوزه بودکه در ۱۹بهمن ۱۳۸۴ در سن ۸۵ سالگی درگذشت. |
۳۴-جلال‌الدین فارسی* | دکترسیدجلال الدین فارسی-عضو ستاد انقلاب فرهنگی و نماینده دوره دوم مجلس شورای اسلامی بود. او نخستین نامزد حزب جمهوری اسلامی در اولین انتخابات ریاست جمهوری در ایران بود ودرآستانه رسیدم به کرسی ریاست قوه مجریه بودکه در مورد "ایرانی‌الاصل" بودنش تردیدهایی مطرح شدوجبوربه استعفاشد وراه رابرای پیروزی بنی صدرهموارکرد.. |
۳۵-جواد فاتحی | حجت الاسلام جوادفاتحیکه از استان کردستان راهی مجلس خبرگان رهبری شده بود، بعد از پایان مجلس خبرگان قانون اساسی به تدریس علوم دینی در حوزه‌های علمیه و نیز مراکز آموزشی پرداخت. |
۳۶ -محمد فوزی | حجت الاسلام محمدفوزی بعد از خبرگان قانون اساسی به ارومیه رفت و در تأسیس کمیته‌های انقلاب اسلامی نقش داشت. او سپس برای تحقیق و تدریس به قم رفت و در سال ۱۳۸۶ درگذشت. |
۳۷-علی قائمی امیری* | دکترعلی قائمی امیری در دوره اول مجلس شورای اسلامی (بابلسر) عضو هیئت رئیسه بود،استاد دانشگاه . |
۳۸ -سید موسی موسوی قهدریجانی | حجت الاسلام سید موسی موسوی قهدریجانی نماینده کرمانشاه در مجلس خبرگان قانون اساسی بود.او در حال حاضر قائم‌مقام مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی است. |
۳۹-علی‌اکبرقریشی | آیت الله سیدعلی اکبر قرشی نماینده آذربایجان غربی در مجلس خبرگان قانون اساسی که در دوره‌های اول، دوم ، چهارم و پنجم مجلس خبرگان رهبری نیز حضور یافته است. |
۴۰-علی گلزاده غفوری | آیت الله دکترعلی گلزاده غفوری، حقوقدانی بود که پس از خبرگان قانون اساسی، عضو دوره اول مجلس شد ودر ۱۱ دی‌ماه ۱۳۸۸ درگذشت. |
۴۱-عبدالکریم هاشمی نژاد | آیت الله شهید سید عبدالکریم هاشمی نژاد-دبیر حزب جمهوری اسلامی در مشهد که در ۷آبان ۱۳۶۰ در محل دفتر این حزهد شهید شد. |
۴۲-عبدالرحمن حیدری | آیت الله عبدالرحمن حیدری-نماینده ایلام در خبرگان قانون اساسی که تجربه حضور در مجلس خبرگان رهبری را نیز داشت،وی ازتحصیلکرده های حوزه‌های کربلا، نجف وسامرا است و«تاسیس«حوزه علمیه باقریه ایلام ازجمله خدمات ایشان است.در ۱۱ دی ۱۳۶۵ درگذشت. |
۴۳-منیرالدین حسینی الهاشمی | آیت الله سید منیر الدین حسینی الهاشمی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بودفتر مجامع مقدماتی فرهنگستان علوم اسلامی را بنیان نهاد و۱۲ اسفند ۷۹ درگذشت. |
۴۴-محمدعلی موسوی جزایری | آیت الله موسوی جزائری نماینده امام ورهبری درخوزستان(امام جمعه اهواز)بودکه امسال استعفاداد و در حال حاضر عضو مجلس خبرگان رهبری ومدیرحوزه های استان است.
|
۴۵-محمد کرمی | آیت الله محمد کرمی حویزی- پس از پایان کار مجلس خبرگان قانون اساسی به اهواز بازگشت و تا ۹ بهمن ۱۳۸۱ که درگذشت به تدریس علوم دینی پرداخت. |
۴۶-سید جعفرکریمی دیوکلایی | آیت الله سیدجعفرکریمی-از مازندران در مجلس خبرگان قانون اساسی حضور داشت در حال حاضر رئیس شورای استفتائات رهبر جمهوری اسلامی است. او عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ورئیس دفترتبلیغات اسلامی. که در۹فروردین ۱۳۹۹ درگذشت |
۴۷-حسین خادمی | آیت الله سید حسین خادمی (مجلسی ) اولین جلسه مجلس خبرگان قانون اساسی با ریاست سنی او آغاز شد نماینده اصفهان در مجلس خبرگان رهبری در پرونده کاریش ثبت کرده بود و در ۲۰ اسفند ۱۳۶۳ درگذشت. |
۴۸-هرایر خالاتیان* | نماینده ارامنه تهران و شمال کشور در خبرگان قانون اساسی بود. او در دوره اول عضو مجلس شد و پس از پایان دوره اش از سیاست فاصه گرفت. سال ۶۷ درگذشت. |
۴۹-سید حسن طاهری خرم‌آبادی | آیت الله سیدحسن طاهری خرم آبادی-عضو مجلس خبرگان رهبری و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود که دوره چهارم شورای نگهبان به‌عنوان یکی از فقهای این شورا منصوب شد وسابقه امامت نمازجمعه تهران رانیزدرنامه اعمالش دارد. او ۱۶ شهریور ۱۳۹۲ درگذشت. |
۵۰-سید محمد کیاوش* | نماینده اهواز در دوره اول مجلس شورای اسلامی بود و در جریان بمب‌گذاری هفت تیر ۱۳۶۰ مجروح شد. |
۵۱-میر اسدالله مدنی | آیت الله سیداسدالله مدنی -امام جمعه تبریزدر ۲۰شهریور ۱۳۶۰ حین اقامه نماز، مورد سوءقصد قرارگرفته وشهید شد. |
۵۲-رحمت‌الله مقدم مراغه‌ای* | مهندس رحمت اله مقدم مراغه ای-بعد از انقلاب در مقام استانداری آذربایجان شرقی فعالیت کرده و از جمله نمایندگان آذربایجان در خبرگان قانون اساسی بودکه درسال ۱۳۹۱ درگذشت. |
۵۳ -عبدالعزیز ملازاده | عبدالعزیز ملازاده معروف به مولانا عبدالعزیز مابون-رهبر اهل سنت در سیستان و بلوچستان بود که در ۲۱مرداد ۱۳۶۶ درگذشت. |
۵۴-سیدکاظم اکرمی* | نماینده دور اول مجلس شورای اسلامی و وزیر آموزش و پرورش در دولت دوم میرحسین موسوی بودو |
۵۵-حمیدالله میرمرادزهی* | نماینده سیستان و بلوچستان در خبرگان قانون اساسی پس از پایان دوره این مجلس به وکالت پرداخت. |
۵۶-محمدحسن نبوی | آیت الله سید محمد حسن نبوی-در سال ۱۳۶۰ پس از شهید عباس حیدری، نماینده بوشهر در مجلس اول شورای اسلامی، در انتخابات میان‌دوره‌ای به مجلس راه یافت. او در دوره‌های دوم و سوم مجلس شورای اسلامی هم حضور داشت،در۱۶آبان۱۳۸۱ درگذشت. |
۵۷-سید احمد نوربخش* | نماینده چهارمحال و بختیاری در خبرگان قانون اساسی اما بعدازاین مجلس به تدریس مشغول شد.
|
۵۸-سید اکبر پرورش* | سید علی اکبر پرورش-وزیروزارت آموزش پرورش در دولتهای باهنر و میرحسین موسوی رسید. او در سال ۱۳۶۰ از سوی رئیس‌جمهور وقت، آیت‌الله خامنه‌ای به‌عنوان نخست‌وزیر به مجلس پیشنهاد شد اما رأی اعتماد نگرفت. آقای پرورش عضو مجلس خبرگان رهبری و دو دوره نایب‌رئیس مجلس شورای اسلامی بود و در۶ دی ۱۳۹۲ درگذشت. |
۵۹-محمدمهدی ربانی املشی | آیت الله محمد مهدی ربانی املشی-پس از نمایندگی گیلان در خبرگان قانون اساسی بر مسند دادستان کل کشور نشست و به عضویت شورای نگهبان درآمد. او در دوم شهریور ۱۳۶۰ از سوءقصد جان سالم به در برد.نائب رئیس مجلس شورای اسلامی دوم نیز از جمله فعالیت‌های او بود.ربانی در ۱۷ تیر۱۳۶۴ بر اثر عوارض ناشی ازترور درگذشت. |
۶۰-عبدالرحیم ربانی شیرازی | آیت الله عبدالرحیم ربانی شیرازی- عضو شورای نگهبان و عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود و در۱۷اسفند۱۳۶۰ درگذشت. |
۶۱- حسینعلی رحمانی | آیت الله حسینعلی رحمانی -در دوره‌های اول و دوم مجلس شورای اسلامی نماینده مردم بیجار بود که در۱۹فروردین ۱۳۷۵ در سن ۷۰ سالگی درگذشت.
|
۶۲-محمد رشیدیان* | محمد رشیدیان(دبیرآموزش وپرورش)- در دوره‌های اول، دوم، سوم و ششم نماینده مجلس شورای اسلامی بود. رشیدیان ۲۸ خرداد۱۳۹۲ درگذشت. |
۶۳ -محمد صدوقی | آیت الله محمد صدوقی، امام‌جمعه یزد بود که ۱۱ تیرماه ۱۳۶۱ در نماز جمعه این شهر و در اثر یک عملیات انتحاری به شهادت رسید. |
۶۴-رستم شهزادی* | رستم شهرزادی- پیشوای دینی زرتشتیان ایران(مؤبد) بود که ۲۳ اسفند ۱۳۸۷ درگذشت. |
۶۵-دکترعباس شیبانی* | دکترعباس شیبانیاو که توانست پنج دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی را تجربه کند، عضو شورای شهر تهران بود. |
۶۶-ابوالحسن شیرازی | آیت الله ابوالحسن مقدسی شیرازی-دو دوره در مجلس خبرگان رهبری به عنوان نماینده استان خراسان حضور داشت و ۱۶ مرداد ۷۹ درگذشت. |
۶۷-سید محمدباقر سلطانی طباطبایی بروجردی | آیت الله سید محمد باقرطباطبایی سلطانی (پدر همسرحاج سیداحمد خمینی)، پس از مجلس خبرگان قانون اساسی به تدریس پرداخت و سرانجام در ۸۶ سالگی در۳۱ خرداد ۷۶ درگذشت. |
۶۸-میر ابوالفضل موسوی تبریزی | آیت الله میرابوالفضل موسوی تبریزی -نماینده مجلس شورای اسلامی در دوره اول و دوم، نماینده مجلس خبرگان رهبری در سه دوره، رئیس دیوان عدالت اداری و نیز دادستان کل کشور بود. در سال ۸۲ درگذشت. |
۶۹- حبیب‌الله طاهری گرگانی | آیت الله حبیب الله طاهری گرگانی-عضو و سخنگوی جامعه روحانیت مبارز استان مازندران و همچنین نماینده بنیاد بین‌المللی غدیر در استان گلستان بودکه در ۸ دی ۱۳۸۷ درگذشت. |
۷۰-سید جلال طاهری اصفهانی | آیت الله سید جلال طاهری اصفهانی چندین دوره نماینده اصفهان در مجلس خبرگان رهبری و اولین امام‌جمعه شهر اصفهان بودکه بعداستعفاداد،۱۲ خرداد ۱۳۹۲ در اصفهان درگذشت.
|
۷۱-میرزا جوادآقا تهرانی | آیت الله میرزا جواد حاجی ترخانی (تهرانی )-در حوزه علمیه مشهدمشغول تدریس شد ،دوم آبان ۱۳۶۸ به دلیل بیماری کبد درگذشت. |
۷۲-شیخ علی تهرانی | علی مرادخانی ارگنه معروف به شیخ علی تهرانی(دامادآیت الله خامنه ای)مدتی به عراق پناهنده شد که بطریقی بعدازچندسال برگشت. |
توضیح نگارنده-پیراسته فر:ستاره دارها(*)غیرروحانی هستند.
*۷۳- «عبدالرحمان قاسملو» به نمایندگی از استان آذربایجان غربی برگزیده شد که به دلیل شروع جنگ کردستان و غیرقانونی شدن حزب دموکرات در این مجلس شرکت نکرد. .